Процесот при којшто доаѓа до соединување на женската (јајце-клетка) и машката (сперматозоид) гамета се нарекува оплодување. Тоа се случува за време на овулација (плодни денови) кај жената во јајцеводот. Оплодената јајце клетка потоа патува до матката, каде што се вгнездува во слузницата на матката наречена децидуа (тој процес се нарекува имплантација). Подоцна се формира ембрионот и плацентата, која го поврзува ембрионот во развој со матката и на тој начин ја овозможува неговата исхрана преку крвните садови на мајката. Папочната врвца го поврзува фетусот со плацентата.
Во просек, целосната бременост трае 40 недели. Постојат многу фактори кои можат да влијаат на бременоста. Жените чија бременост е рано дијагностицирана и контролирана имаат поголема веројатност да имаат здрава бременост и да родат здраво дете. Важно е да знаете што да очекувате за време на бременоста и да го одберете својот гинеколог кој ќе Ве води низ целата бременост и ќе се грижи за Вашето и здравјето на Вашето бебе.
Исхрана, вежбање и навики во бременоста
Респираторни и метаболички промени
Циркулаторни и кардиоваскуларни промени
Други симптоми кои може да се појават во раната бременост се: промени во расположението, надуеност, крварење со дамки (познато и како имплантационо крварење, кое се јавува една до две недели по оплодувањето и е знак за имплантација на ембрионот), грчеви/контракции на матката, крварење од носот, аверзија кон некои видови храна.
СЕПАК, ако мислите дека сте бремени, не треба да се потпирате само на овие симптоми и знаци, туку на лекарски преглед и/или лабораториски резултати. Бременоста се дијагностицира со одредување на нивото на хуман хорионски гонадотропин (ХЦГ) во крвта, доколку резултатот е позитивен, потребно е да се изврши ултразвучен преглед за да се потврди и датира возраста на бременоста. Многу од овие симптоми може да бидат предизвикани од други медицински состојби, како што е предменструалниот синдром (ПМС). Може да имате и пропуштен менструален циклус без воопшто да ги имате овие симптоми.
Неделите од бременоста се групирани во три тримесечја и трае околу 40 недели од последниот менструален циклус. Секое од вашите бебиња ќе доживее специфични развојни промени. Иако 40-та недела е вообичаена временска рамка, долнороденото бебе може да се роди во 37-та недела, како и во 42-та недела.
Јадењето за време на бременоста може да биде речиси исто како и вашата типична здрава исхрана, само со 340-450 дополнителни калории дневно. Целта е да се има здрава комбинација од сложени јаглехидрати, протеини, зеленчук и овошје, како и здрави масти. Доколку веќе се храните здраво, потребно е само да направите мали промени, да го зголемите внесот на течности, влакна и храна со поголема количина на железо.
На бремените жени им се потребни поголеми количини на одредени витамини и минерали, како што се фолна киселина и цинк.
Бремената жена може да вежба доколку нема никакви компликации од бременоста. Вежбањето е многу важно за да останете фит, опуштени и подготвени за породување, особено истегнувањето, како јога или пилатес, може да помогне. Се препорачуваат и пешачење и пливање. Треба да се внимава да не се претера и консултација со лекар и тренер е задолжителна. Вежбањето е забрането ако има крварење, отежнато дишење, главоболка, болка во градите, мускулна слабост, заканувачко предвремено породување, истекување на плодовата вода, намалени движења на фетусот и оток или болка во потколениците.
Некои навики можат да му помогнат или да му наштетат на вашето бебе. Она што може да му помогне на вашето бебе се секако: земање мултивитамини, доволно спиење, безбеден секс, посета на стоматолог, редовни контроли кај лекар.
Работи што треба да ги избегнувате се; пушење, употреба на алкохол, консумирање сурово месо и риба, како и непастеризирани млечни производи, користење на сауни и топли бањи, прекумерно зголемување на телесната тежина.
Тешко е да се одреди кои лекови да се земаат за време на бременоста, а кои не. Обично се одредува во зависност од односот на придобивките и потенцијалните ризици за здравјето и бебето.
За време на бременоста, идната мајка доживува низа психолошки и физиолошки промени кои овозможуваат нејзиниот организам да се прилагоди на бременоста, растот и развојот на фетусот, подготовката за породување и текот на породувањето и доењето. Сите овие адаптации далеку ги надминуваат потребите и речиси сите минуваат за време на акушерството без да остават никакви последици.
Повеќето од нив може да се објаснат со промени во функцијата на хормоните или едноставно се последица на физичката адаптација на органите на мајката кон растот на фетусот. Некои жени можат да ја поминат целата бременост без никакви проблеми или непријатности.
Физиолошките промени кај трудниците се сосема нормални и служат за прилагодување на ембрионалниот/феталниот развој. Кај трудниците се јавуваат кардиоваскуларни, хематогени, метаболички, бубрежни и респираторни промени, кои се физиолошки и обезбедуваат соодветна исхрана и размена на гасови за фетусот во развој. Неопходни се и промени во хормоните и гликозата, бројот на вдишувања и издишувања, положбата на телото и градите, се зголемува волуменот на крвта и плазмата и доведува до промени во отчукувањата на срцето и крвниот притисок. Се зголемува и ризикот од тромбоза.
Хормоналните и физиолошките промени кои настануваат во текот на бременоста се единствени.За време на бременоста ендокриниот систем се прилагодува. Нивото на прогестерон и естроген постојано се зголемуваат, потиснувајќи ја хипоталамичната оска, а со тоа и менструалниот циклус. Се менуваат и нивоата на други хормони кои влијаат на развојот на фетусот.
Зголемените нивоа на естроген за време на бременоста им овозможуваат на матката и плацентата да ја подобрат васкуларизацијата, да разменуваат хранливи материи и да го поддржуваат бебето во развој. Се смета дека естрогенот игра улога во развојот и созревањето на фетусот. Нејзините нивоа достигнуваат врв во третиот триместар, а наглото зголемување во текот на првиот триместар може да доведе до гадење во бременоста. Во вториот триместар влијае на развојот на каналите на дојката и зголемувањето на градите. Нивото на прогестерон исто така се зголемува за време на бременоста. Примарната функција на прогестеронот е да ги релаксира мускулите на матката, како и да ја зголеми матката.
Нивото на пролактин се зголемува и доведува до промени во структурата на градите. Човечкиот плацентарен лактоген (HPL) се произведува од плацентата и го стимулира метаболизмот на масни киселини и складира гликоза во крвта за фетусот, но исто така ја намалува чувствителноста на мајчините ткива на инсулин и може да доведе до гестациски дијабетес.
Една од највпечатливите промени во бременоста е зголемувањето на телесната тежина. Зголемената матка, растечкиот фетус, плацентата и плодовата вода, како и зголеменото задржување на масти и вода, сето тоа придонесува за зголемување на телесната тежина. Зголемувањето на тежината варира и може да биде од 2,3 кг до над 45 кг. Препорачаното зголемување на телесната тежина е 11-16 кг, помалку ако жената има прекумерна тежина пред бременоста и до 18 кг ако жената има мала телесна тежина пред бременоста.
Градите растат и за време на бременоста, а торзото се шири, а по породувањето градите може да бидат уште поотечени поради самото доење, што зависи од доењето.
Дополнителната тежина и гравитацијата ја забавуваат циркулацијата на крвта и течностите, особено во нозете. Ова може да доведе до отекување на нозете и лицето. Обично, отокот започнува во вториот триместар и продолжува во третиот. Оваа акумулација на течност, исто така, придонесува за зголемување на телесната тежина. Можете да го намалите отокот со одмор, избегнување на долго стоење, избегнување кафе и газирани пијалоци.
Прилагодувањето на метаболизмот кај трудниците има неколку цели:
Кај трудниците се зголемува количината на кислород што се транспортира низ крвта. Ова се должи на зголемената потреба за крв и проширувањето на крвните садови. Ова исто така го зголемува метаболизмот, барајќи поголема потреба од енергија и внимание за време на физичките активности. Промените во метаболичката стапка ја објаснуваат потребата за поголем внес на калории за време на бременоста. метаболизмот е зголемен до 15-та недела од бременоста и го достигнува својот врв во третиот триместар, при најголем раст на фетусот. Сето ова може да доведе до хипогликемија, или низок крвен шеќер.
Метаболизмот на јаглени хидрати и протеини се намалува за време на бременоста, со цел да се обезбедат повеќе хранливи материи за растечкиот фетус, како и развој на вроден ткиво на дојката. Хормоналните промени за време на бременоста ги зголемуваат потребите за хранливи материи и складирањето на маснотии. Во првата половина од бременоста состојбата е анаболна, а во вториот триместар метаболизмот станува катаболичен, резервите на маснотии се трошат и се зголемува отпорноста на инсулин. Сите овие промени се регулирани со хуманиот плацентарен Истоген и прогестерон, кои ја менуваат чувствителноста на инсулин и искористувањето на гликозата.
Што се однесува до протеините, еден кг вишок протеин се депонира, од кои половината оди во фетусот и плацентата, а другата половина во вроденото ткиво на дојката, мускулите на матката, плазма протеините и хемоглобинот. Зголемувањето на хранливите материи е важно за феталниот раст и таложење на маснотии. Стероидните хормони, лактогенот и кортизолот доведуваат до промени. Зголемен е и метаболизмот на црниот дроб, што исто така доведува до зголемено ниво на гликоза кај мајката Гестацискиот дијабетес има малку симптоми и обично се дијагностицира со скрининг за време на бременоста. Бебињата на мајки со неконтролиран гестациски дијабетес често се изложени на зголемен ризик од прекумерна тежина, што може да доведе до компликации при раѓање, низок крвен шеќер и жолтица, што може да доведе до дополнителни компликации по породувањето доколку не се лекува. Гестацискиот дијабетес може да се контролира и лекува, а жените со соодветна гликемиска контрола може да ги намалат овие ризици.
За време на бременоста, белодробната вентилација значително се менува, што е првенствено последица на стимулирачкиот ефект на прогестеронот врз респираторниот центар и на тој начин забрзана вентилација и зголемен инспираторен волумен. Што значи дека за време на бременоста количината на воздух што влегува и излегува од белите дробови се зголемува за 30-50%. Секој здив има поголем волумен на воздух, а се зголемува и зачестеноста на дишењето. Како што се зголемува матката, просторот за движење на дијафрагмата е ограничен. Затоа некои жени се жалат дека е тешко да дишат длабоко.
Зголемувањето на телесната температура често е еден од првите настани во бременоста, а малку повисока температура се одржува во текот на целата бременост. Жените имаат и поголема потреба од внесување вода.
Циркулаторниот систем на бремената жена го прилагодува волуменот на крвта, составот на плазмата и формирањето на крвни зрнца според потребите на трудницата. Системот за коагулација на крвта се обидува да ја намали загубата на крв за време на бременоста и породувањето на минимум. Зголемувањето на волуменот на циркулирачката крв овозможува задоволување на сè поголемите потреби на растечкиот фетус за кислород и хранливи материи. Волуменот на крв почнува да се зголемува веќе во 6-та недела од бременоста, а највисок е во 34-та недела од бременоста.
Бидејќи крвните садови брзо се шират и се зголемува стресот на срцето и белите дробови, бремената жена произведува повеќе крв. Волуменот на крв и плазма полека се зголемува за 40-50% за време на бременоста за да се приспособат на промените, што предизвикува зголемен пулс, зголемен волумен на удар и срцев минутен волумен. Во вториот триместар, срцето на бремената жена во мирување работи 30-50% повеќе од она на другите жени.
За време на бременоста, функцијата на кардиоваскуларниот систем се менува поради зголемен волумен на крв и промени во хормоналната средина: зголемено ниво на естрадиол, прогестерон и простагландини. Веќе во 8-та недела од бременоста, минутниот волумен се зголемува за 22% над предвидените вредности, до 24-та недела е 50% поголем. Кај здравите трудници адаптацијата на органите е завршена и не предизвикува промени во општата состојба на мајката. Меѓутоа, со заболен кардиоваскуларен систем, товарот на бременоста може да предизвика тешка срцева декомпензација и компликации.
Системскиот васкуларен отпор се намалува поради релаксација на мазните мускули и вазодилатација предизвикани од покачен прогестерон, а сето тоа доведува до пад на крвниот притисок. Исто така, може да доведе до вртоглавица или губење на свеста, бидејќи намалениот притисок испраќа помалку крв во мозокот и централниот нервен систем.
Отекувањето на нозете е вообичаено за време на бременоста, делумно поради притисокот на растечката матка врз вените и лимфната дренажа од нозете.
Бременоста е исто така хиперкоагулабилна состојба, што доведува до зголемен ризик од тромб и емболија поради зголеменото производство на фактори на коагулација. Овој ризик е особено зголемен по породувањето. Најчесто, тромбот се формира во левата нога бидејќи левиот илијачен венски систем е под десната илијачна артерија, што го турка по породувањето и го зголемува ризикот од тромбоза, што може да ја влоши неспособноста на пациентот да се движи по породувањето. Овој ризик дополнително се зголемува со тромбофилија и породување со царски рез.
За време на бременоста се менува и ефикасноста на имунолошкиот систем на мајката. Титарот на антибактериски и антивирусни антитела паѓа. Бројот на леукоцити за време на бременоста и породувањето е значително зголемен. Зголемени се и вредностите на Ц-реактивниот протеин. Крвта се згрутчува полесно, па знаците за благи хронични згрутчувања се нормален наод во бременоста.
Бубрегот е орган кој преку својата работа овозможува рефлексија на хомеостазата на телесните течности и електролити, овозможува излачување на метаболички нуспроизводи и низа материи штетни за организмот, учествува во регулирањето на производството и апсорпцијата на витамин Д, и го следи составот на крвта. Тој е одговорен за одржување на крвниот притисок. За време на бременоста, бубрегот се подложува на низа анатомски и функционални адаптации, од кои некои може да се забележат дури 12-16 недели по породувањето. Поради адаптацијата кон бременоста, многу тестови за функцијата на бубрезите се менуваат во текот на бременоста, па затоа критериумот за нормални вредности е значително различен. На пример, нормалните вредности на уреа и креатинин се пониски за време на бременоста, а клиренсот на креатинин е околу 30% поголем за време на бременоста.
Структурните и функционалните промени во бубрежната функција се главно резултат на дејството на прогестеронот, механичкото влијание на растечката матка, влијанието на држењето на телото, физичката активност, но и последица на адаптацијата на кардиоваскуларниот систем кон бременоста. Структурните промени во бубрезите и уретерите се резултат на дилатација на бубрежните чаши во уретерите.
Подоцна во бременоста по четвртиот месец, повремено може да се почувствуваат контракции на Брекстон Хикс. Тие се сосема нормални и служат за подготовка на матката за породување. Овие контракции не се случуваат во редовни интервали и не се зголемуваат во интензитет. Доколку чувствувате редовни контракции пред 37-та недела од бременоста, тоа може да значи и почеток на породувањето и мора да се јавите кај вашиот лекар.
Контракциите за време на породувањето може да бидат рани и активни контракции. раните контракции траат помеѓу 30-45 секунди. интервалите се големи на почетокот, а на крајот се оддалечени 5 минути. Кога грлото на матката почнува да се отвора, може да имате крвав исцедок или приклучок за слуз. За време на активното породување, грлото на матката се отвора, а контракциите се почести и посилни.
Постпородилниот период е многу предизвикувачки за новите родители. Одморот е многу важен, како и помошта од семејството и пријателите.
По породувањето, жената може да крвари и да има вагинални секрети (лохии) кои продолжуваат и до 4-6 недели по породувањето. Млекото може да тече надвор од доењето за време на прилагодувањето кон доењето. Многу жени имаат промени во расположението по породувањето, што е последица на промена на нивото на хормоните, додека некои може да имаат и постпородилна депресија (чувство на голема тага, замор, анксиозност и безнадежност) што може да влијае на нивната способност да се грижат за себе и за бебето. Во таков случај, важно е да се консултирате со лекар што е можно поскоро.
Бременоста, породувањето и првите неколку месеци по породувањето се како ниеден друг период во животот. Полни се со нови искуства, несигурности и емоции. Пренаталната грижа е многу важна во секое тримесечје, за да се следи состојбата и растот и развојот на бебето, како и здравјето на трудницата.